Wat schaft het bot?

In 2020 schreef de Vlaamse overheid voor de derde maal een projectsubsidie uit voor archeologisch syntheseonderzoek. De archeologische dienst van SOLVA koos er voor om een project in te dienen dat gegevens van verschillende opgravingen in het zuiden van Oost-Vlaanderen wil samenbrengen. Bij het project zal een vergelijkend onderzoek gebeuren naar eetgewoonten en indicatoren voor sociale gelaagdheid van stedelijke en landelijke populaties in Zuid-Oost-Vlaanderen en dit aan de hand van stabiel isotopenonderzoek op menselijk botmateriaal. 

Het Malta-onderzoek in Vlaanderen heeft aanleiding gegeven tot talrijke archeologische projecten, zowel in stedelijke als rurale context. Dat heeft tot een grote toename aan data geleid, zo ook op het domein van de fysische antropologie.

Door de heraanleg en ontwikkeling van de historische stedelijke omgevingen, de heraanleg van dorpspleinen en de verplichte ontdubbeling van rioleringsstelsels nabij historische kerken, ontstond de voorbije jaren in toenemende mate een zeer grote dataset aan menselijke resten afkomstig van historische kerkhoven. Verwacht wordt dat die dataset in de komende jaren nog verder zal aangroeien.

Het doel van dit onderzoek is om inspirerend onderzoek te zijn naar eetgewoonten, de betekenis daarvan en de verschillen daarin binnen populaties enerzijds en tussen verschillende populaties (“intrapopulatie” en “interpopulatie”-onderzoek). Dit project kan zo het draagvlak en bewustzijn rondom skeletanalyses en specifiek dieetreconstructie op menselijke resten binnen de archeologische wereld stimuleren, en de bestaande publieke nieuwsgierigheid in archeologische menselijke resten ombuigen naar interesse. Door middel van de schaalgrootte van de staalname wil het project tevens een referentiekader aanleggen voor dieetreconstruerend onderzoek in de archeologische skeletcollecties in Vlaanderen.

De doelstellingen en aandachtspunten van het onderzoek laten zich samenvatten als volgt:
• Archeometrisch onderzoek (isotopenonderzoek) uitvoeren om dit aspect van fysisch-antropologisch onderzoek in Vlaanderen verder uit te bouwen; zodoende de achterstand op dit domein ten aanzien van de ons omringende landen verkleinen;
• Regionale expertise, referentiekaders en aanbevelingen voor denkkaders verder ontwikkelen voor dit type onderzoek op basis van een archeologische dataset uit Vlaanderen;
• Focussen op een afgelijnde regio met kwalitatieve data, met name Zuid-Oost-Vlaanderen, waarbij de postmiddeleeuwse periode wordt uitgelicht (ca. 1500-1800 AD). Deze keuze is onder meer gebaseerd op de rijke archeologische én historische gegevens die voor deze periode in deze regio voorhanden zijn en de consistentie van de dataset, de dringende nood aan verder reikend onderzoek naar de unieke hoeveelheid goed bewaard menselijk botmateriaal, en de mogelijkheid tot verkrijgen van een representatief en relevant staal voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag binnen een strak afgelijnde geografische, temporele en socio-historische context.
• Binnen deze regio de onderzoeksresultaten van verschillende archeologische ensembles uitdiepen en met elkaar confronteren (nieuwe en oude data) en een regionale synthese nastreven;
• De stabiele isotopendata gebruiken om een nieuw element toe te voegen aan de archeologische interpretaties van de opgegraven sites, namelijk kennis van het dieet van de begraven personen en daaruitvolgende gevolgtrekkingen;
• De gegevens met elkaar confronteren om verschillen of de afwezigheid daarvan in eetpatronen tussen diverse categorieën van populaties te ontwaren.
• De bevindingen toetsen aan de verwachtingen en nieuwe vraagstellingen ontwikkelen met het oog op verder fysisch-antropologisch onderzoek (pathologisch onderzoek, socio-historische vraagstellingen).
• Communiceren van de onderzoeksresultaten naar het bredere publiek.

Los van de wetenschappelijke vraagstelling ligt hier ook een maatschappelijke uitdaging voor de archeologische sector. Het onderzoek ambieert om een beter bewustzijn rond skeletonderzoek in de archeologische sector in Vlaanderen te creëren. Het moet inspiratie bieden voor toekomstig onderzoek naar eetgewoonten in functie van lopend en toekomstig Malta-onderzoek.

Het project start binnenkort en zal 15 maanden duren. 

Met de steun van: