Ronse - Centrum

Archeologisch vooronderzoek langs de Watermolenstraat

In het kader van de aanleg van een parking en een bufferbekken op de terreinen achter de Familia-gebouwen, voerde SOLVA een archeologisch vooronderzoek uit aan de hand van proefsleuven en proefputten. Het gebied maakt vermoedelijk sinds de volle middeleeuwen deel uit van de Vrijheid van Ronse, er was dus een grote kans op het aantreffen van archeologische sporen. De specifieke terreinomstandigheden zorgden ervoor dat slechts een fragmentarisch beeld van de aanwezige archeologische sporen werd verkregen. Deze vallen in een aantal categorieën onder te verdelen. 
Ter hoogte van de zaal Familia kwam een bakstenen constructie aan het licht, waarbij het onduidelijk is van welke structuur deze muur deel uitmaakt. Een vervolgonderzoek binnen het gabarit van de werken kan hierover duidelijkheid brengen. 
Afgewogen ten opzichte van de impact van de werken vertonen de overige delen van het terrein minder potentieel. In vrijwel alle proefsleuven kwamen uitgravingen aan het licht die we onder voorbehoud interpreteren als greppels en grachten, vermoedelijk vooral met een drainerende en/of indelende functie. Chronologisch gezien zijn de oudste sporen vermoedelijk in de volle middeleeuwen te plaatsen. Stratigrafisch behoren andere waarschijnlijk dan weer tot de late- en postmiddeleeuwse periode. Langs de Loozebeek troffen we waarschijnlijk de voorlopers van deze beek aan. De opvulling ervan lijkt uit de laatmiddeleeuwse periode te dateren. Verderop het terrein bevindt zich tevens een lineair spoor dat we voorlopig interpreteren als een oudere fase (Sluisbeek) van de huidige Huisbeek. Sporen van bewoning zijn nagenoeg afwezig op het terrein. Tenslotte kwamen op twee locaties menselijke resten aan de oppervlakte. Vermoedelijk gaat het in één van de gevallen om een herbegraving. De meest waarschijnlijke herkomst van deze resten is de voormalige begraafplaats tussen de Sint-Hermeskerk en Sint-Martinuskerk.

Archeologisch onderzoek langs de Watermolenstraat

Naar aanleiding van de aanwezigheid van een massieve bakstenen constructie ter hoogte van de zaal Familia, werd beslist om de sloop- en graafwerken in deze zone onder archeologische begeleiding te laten gebeuren. Dit om de muur verder te registreren en als dusdanig een zicht te krijgen op de functie ervan. Na de afbraak van de zaal Familia bleek het vervolg van de bakstenen funderingen vrij goed bewaard. Deze hoorden echter niet tot een defensief element maar wel bij een rechthoekig gebouw dat op de 19de-eeuwse kaarten te zien is en waarvan de oostelijke gevel nog in de perceelsgrens te herkennen was. Het gebouw is vermoedelijk in één fase opgericht en kende geen voorloper. Bijhorende vloer- en leefniveaus waren niet meer aanwezig.

Archeologisch vooronderzoek rondom de Kleine Markt

Stad Ronse wenst de centrumstraten rondom de Kleine Markt, de Sint-Hermeskerk en de Passage herin te richten (Vrijheid fase 2). Gezien het historisch belang van de site (Vrijheid) en de impact van de werken op de ondergrond werd in overleg met de stadsdiensten besloten het archeologisch traject proactief op te starten. Dit gebeurde met het oog op een evaluatie van de archeologische resultaten in een vroeg stadium, zodat hiermee tot op zekere hoogte kon rekening gehouden worden bij de verdere uitwerking van de ontwerpplannen. In het kader hiervan werd, op basis van de bureaustudie, een spreidingsplan van acht proefputten opgesteld. Hierbij is telkens een proefput aangelegd op een ‘cruciale’ plaats, met een specifieke historisch-archeologische vraagstelling. 
De proefputten laten toe om de begraafplaats tussen de Sint-Hermeskerk en de Sint-Martinuskerk af te bakenen. Op twee plaatsen is de kerkhofmuur aangetroffen zoals deze is afgebeeld op de postmiddeleeuwse kaarten. Het gaat telkens om een bakstenen muur. De weinige diagnostische vondsten, gecombineerd met het kaartmateriaal, wijzen op een postmiddeleeuwse datering, vermoedelijk zelfs ten laatste in de 17de eeuw. Het gaat hierbij duidelijk om een andere muur dan de kerkhofmuur die reeds bij vroeger archeologisch onderzoek op de Kleine Markt is aangetroffen. Deze muur is opgetrokken in ijzerzandsteen en wordt in de romaanse periode gesitueerd, vermoedelijk de 12de eeuw. De bakstenen muur vertegenwoordigt waarschijnlijk een recentere uitbreiding van het kerkhof. Ook de datering van de begravingen in de proefput in de huidige Cypriaan de Rorestraat lijkt hierop te wijzen. Op basis van de oudere sporen in deze proefput is dit deel waarschijnlijk pas in de 14de eeuw als begraafplaats in gebruik genomen. Het ontbreken van oudere begravingen in de proefput, impliceert dat in de voorafgaande periode de begraafplaats kleiner was en zowel de Sint-Hermeskerk als de Sint-Martinuskerk elk over een afzonderlijk kerkhof beschikten.
Wat het kerkhof zelf betreft, zijn telkens in situ begravingen aangetroffen. In 1 proefput binnen het kerkhof is geen begraving vastgesteld, vermoedelijk doordat hier een deel van het bodemarchief reeds is verdwenen. De menselijke resten zelf zijn over het algemeen goed bewaard, hoewel door de grote densiteit aan begraving talrijke individuen (deels) vergraven zijn door jongere begravingen. Het betreft steeds kistbegravingen. Er is nagenoeg geen variatie in de positie van de skeletten: de oriëntatie is steeds west (hoofd) – oost (voeten), op de rug, gestrekte benen en met de armen gekruist op de buik of de borst. Het betreft meestal volwassenen, slechts in enkele gevallen was vast te stellen dat het om een kind of baby ging. Grafgiften waren niet aanwezig. De begraafplaats bleef in gebruik tot het begin van de 19de eeuw. Dit stemt overeen met de vondsten die in de recentste fases van het kerkhof zijn aangetroffen. 
De overige proefputten liggen buiten het kerkhofareaal. 
In de proefput op het Kaatsspelplein is een deel van de kapittelgebouwen ten noorden van de Sint-Hermeskerk aangesneden (cf. 19de eeuwse iconografische bronnen), vermoedelijk de 17de eeuwse fase ervan. Het middeleeuwse kapittelhuis werd in de 2de helft van de 17de eeuw afgebroken, opnieuw opgebouwd (1655) en uiteindelijk in 1924 definitief afgebroken. De aangetroffen muur is uitgegraven in een aantal lagen die we interpreteren als ophogingslagen uit de 14de tot de 16de eeuw. Niet verwonderlijk gezien de ligging binnen het overstromingsgebied van de Molenbeek. 
Twee proefputten bevinden zich op de Kleine Markt. De oudste sporen vormen enkele grote kuilen uit de 13de-14de eeuw. Mogelijk gaat het om ontginningskuilen voor de productie van bouwmateriaal. Dit wordt frequent vastgesteld in middeleeuwse centra van dorpen en steden. Gedurende de 15de en 16de eeuw wordt de Kleine Markt duidelijk als plein ingericht, met een aantal fases van ophoging en wegverharding. Verschillende (paal)kuilen zijn aangetroffen en getuigen van lichte/tijdelijke constructies in functie van bijvoorbeeld markten. Dit alles is afgedekt door een laag met verbrand materiaal, mogelijk in verband te brengen met een van de stadsbranden die Ronse in de loop van de geschiedenis teisterden. De vondsten en de stratigrafische gegevens lijken deze laag in de 15de-16de eeuw te plaatsen, meer specifiek waarschijnlijk de 1ste helft van de 16de eeuw.
De resultaten van het uiteindelijke onderzoek van de centrumstraten rondom de Kleine Markt, de Sint-Hermeskerk en de Passage zullen besproken worden in het hoofdstuk Ronse – De Vrijheid Fase 2 van deze website.