Aalst - Grote Markt

Het vooronderzoek op de Grote Markt kadert in de heraanleg van het plein. Aan de hand van testputten en kleine sleuven zal een eerste inzicht te verkrijgen zijn in de bewaring van archeologisch erfgoed onder de markt. Het projectgebied, dat de Grote Markt maar ook delen van de Kattestraat, de Molenstraat en de Kerkstraat omvat, ligt op een interessante locatie binnen de historische binnenstad. De Grote Markt en omgeving is grotendeels gelegen buiten de oudste omwalling van Aalst, die in de 11de eeuw wordt gesitueerd. De Markt zelf dateert immers uit een recentere periode. De oudste omwalling dwarst de Kerkstraat. Mogelijk zijn hier nog sporen van bewaard. De Kerkstraat maakt overigens deel uit van de oude handelsroute Brugge-Keulen, die komende vanaf de Nieuwstraat de (latere) Grote Markt doorkruist en naar de Kerkstraat toe leidt. Het valt dus ook niet uit te sluiten dat er onder de Grote Markt nog sporen bewaard zijn van deze oude handelsweg.
Over de aanleg van de Grote Markt zelf zijn weinig bronnen voorhanden. Zeker is dat er reeds in de late 12de eeuw bewoning aanwezig was. Ook de bouw van het schepenhuis dat in het eerste kwart van de 13e eeuw aan de Grote Markt gebouwd wordt, is een indirecte aanwijzing voor de aanwezigheid van een markt op dat ogenblik. Dit wil niet zeggen dat het op dat ogenblik al gaat over het plein zoals we het vandaag kennen. Wellicht was het eerder een kruispunt van een aantal wegen, waarlangs zich een straatmarkt ontwikkelde. De ontwikkeling tot de hedendaagse markt is immers van veel recentere datum. Zo was bijvoorbeeld het westelijke deel van de huidige Grote Markt tot het begin van de 17de eeuw ingenomen door het vleeshuis en enkele aanpalende huizen. Deze zijn pas in 1629 afgebroken. Met een deel van de vrijgekomen plaats werd de Grote Markt vergroot, op een ander deel werd in 1630-1634 de ‘Beurs van Amsterdam” gebouwd.

In het voorjaar van 2021 zijn 16 kleine testputten en sleuven onderzocht die een goed beeld geven van de bewaring van de archeologische sporen onder de kasseien.
Het onderzoek leert dat er verrassend veel geschiedenis bewaard is in de ondergrond. In de sleufjes tussen het Belfort en de Borse van Amsterdam zijn verschillende bewoningssporen aangetroffen: muurresten, lemen vloertjes en afvalkuilen. Minstens één muur is toe te schrijven aan het voormalige Vleeshuis. Dicht bij de zuidwestelijke flank van het Belfort ligt nog een postmiddeleeuwse citerne.
In verschillende testputten en sleuven op de Markt waren laat- en postmiddeleeuwse marktniveaus en 12de- en 13de-eeuwse straatniveaus te zien. De meer recente marktniveaus bestaan uit zandige opmaaklagen waar oorspronkelijk kasseien in vervat zaten. Daaronder ligt in het verlengde van de Molenstraat en van de Kerkstraat een eerder rudimentair aangelegd straatniveau van steenslag dat dateert uit de tweede helft van de 13de eeuw. Daaronder liggen donkere, sterk organische zwarte pakketten die uit de 12de en 13de eeuw dateren. Deze zwarte lagen zijn geleidelijk ontstaan door een intensief gebruik van open ruimte nabij bewoning en die op dat moment nog niet is afgebakend als Markt. 
De bevindingen ondersteunen het beeld dat dit gebied in de loop van de 12de eeuw in gebruik is genomen, maar dat er dan nog geen sprake was van een plein zoals we dat vandaag kennen. Het was eerder een kruispunt van wegen zoals de oude handelsweg Brugge-Keulen en de voorloper van de huidige Molenstraat, waarlangs allerlei activiteiten plaats vonden. Op sommige plaatsen was onder de opeenvolging van lagen een oude akkerlaag te zien. Dit is een aanwijzing dat het gebied voordien voor landbouw is gebruikt en pas in de loop van de 12de eeuw deel begint uit te maken van de stad.
De drie testputten in de Kerkstraat vertellen elk een afzonderlijk verhaal. In de put het dichtst bij de Grote Markt, troffen de archeologen organische pakketten aan van de opvulling van de 11de-eeuwse stadsgracht. In een tweede put, ongeveer 13 meter meer naar de Sint-Martinuskerk toe, werden de dikke, eerder steriele ophogingspakketten van de oude stadswal gevonden. De derde put, dicht bij de Sint-Martinuskerk, bevatte oude niveaus van de handelsweg Brugge-Keulen. In één fase van de weg zijn horizontale en verticale balken gebruikt om de straat te begrenzen. In een andere fase verstevigde houten vlechtwerk de gracht langs de weg.